Om ervoor te zorgen dat je schoolorganisatie een lerende organisatie is en blijft, is het essentieel dat iedereen binnen de organisatie zich blijft ontwikkelen. Dit vergt tijd, inspanning en soms ook aanmoediging. Hoe geef je als school invulling aan ontwikkeltijd? Drie ervaringsdeskundigen geven uitleg.
Allereerst verdient de organisatie van onderwijstijd aandacht. “Heel belangrijk. In het onderwijs is je tijd versnipperd, het vervliegt. Zeker als het gaat om ontwikkelen. Daar heb je duidelijk vastgestelde momenten voor nodig”, zegt Berdien Steffen, voormalig onderwijscoördinator op het Montessori Lyceum Flevoland (MLF) en momenteel docent natuurkunde.
Vergadermiddag
Op het MLF is vorig jaar een groepje van vijf docenten gestart met het samen ontwikkelen van lesmateriaal. In eerste instantie werden er periodiek bijeenkomsten georganiseerd na schooltijd, zodat er geen lesuitval door veroorzaakt zou worden. Dit bleek een zwaar beroep te doen op deze docenten, waardoor er dit jaar voor gekozen is om deze bijeenkomsten in te roosteren tijdens de vergadermiddagen. “Het inhalen van wat ze op zo’n vergadermiddag hebben gemist, is toch flexibeler dan het inhalen van lessen en het is een minder grote belasting dan dat docenten in de avonduren aan de slag moeten”.
Herinrichten
Ook de hoeveelheid ontwikkeltijd is van belang. Anita Duineveld, beleidsmedewerker bij Dunamare Onderwijsgroep en vanuit die rol betrokken bij een project van het Schoter in Haarlem, spreekt uit ervaring. Samen met een team van acht docenten heeft ze vorig jaar een begin gemaakt bij het herinrichten van het vwo-onderwijs, waarbij de focus ligt op academische vaardigheden, vakoverstijgend werken en op een actieve deelname van leerlingen.
Tijd om te oriënteren
“Het kost tijd om je in het begin te oriënteren, scholen te bezoeken en met elkaar te discussiëren en een mening te vormen. De projectgroep heeft een jaar lang, een dagdeel per week nodig gehad om uitgangspunten te formuleren, uit te werken wat hiervoor nodig is en om een leerjaar van het nieuwe vwo uit te werken.” Op Het Schoter hebben docenten zich op kunnen geven om deel te nemen aan de ontwikkelgroep. “Het voordeel is dat we samen aan de slag zijn gegaan met een groep enthousiaste docenten, waardoor de betrokkenheid en motivatie gedurende het schooljaar hoog was en bleef”, zegt Anita.
Plan schrijven
Een algemeen gebrek aan tijd in het onderwijs maakt dat het van belang is dat ontwikkeltijd wordt gegeven aan docenten die van tevoren een goed plan hebben. Saskia Muller, coördinator studiebegeleiding en docent geschiedenis op het Gymnasium Novum, is vorig jaar met twee docenten een werkgroep gestart die zich bezighoudt met differentiëren in de klas. Om als docent in aanmerking te komen voor de door de schoolleiding gefaciliteerde uren moest je een plan schrijven.
Gedachten structureren
Saskia: “Het schrijven van zo’n plan schrikt mensen wel af, maar voornamelijk de mensen die wel graag ontwikkeltijd willen maar niet goed weten waarvoor ze het nodig hebben. De docenten die wel een idee hebben, worden door het schrijven van dit plan gedwongen om hun gedachten te structureren en na te gaan wat ze daarvoor nodig hebben.” Anita voegt toe: “Wanneer je vanuit de schoolvisie bekijkt welke stappen je wilt zetten, dan kun je samen aan de slag. Iemand die dit proces begeleidt, een teamleider of docent, kan hier een goede bijdrage aan leveren.”
De ruimte krijgen
“Onderwijsontwikkeling is een soort van vrijwilligerswerk. Je stopt er vaak meer tijd in dan je ervoor krijgt, maar je lessen worden ook beter en daardoor krijg je meer plezier in het werk. Maar er zijn ook collega’s die, misschien wel terecht, zeggen: ‘Ik krijg er geen uren voor, dus ik ga het niet doen’. Het zou mooi zijn als ook deze docenten gewoon de ruimte krijgen om hun ideeën goed uit te werken en dat het niet iets exclusiefs blijft voor enkele enthousiastelingen.”
Realistisch blijven
Waar wel rekening mee gehouden moet worden, is dat docenten minder voor de klas zullen staan wanneer zij meer ontwikkeltijd krijgen. Dit heeft vooral zijn weerslag op de vakken waar al een tekort in is. “Het moet wel realistisch zijn. We krijgen hierdoor misschien wel vacatures die we niet kunnen vervullen. Hier moeten we wel oog voor hebben”, zegt Berdien Steffen. Toch zijn alle drie de ervaringsexperts het over een ding eens: meer ontwikkeltijd zal de kwaliteit van het onderwijs ten goede komen en een belangrijke bijdrage leveren aan de school als een lerende organisatie.